martes, 27 de octubre de 2009

No somos marionetas

Cualquier cosa puede salvarnos de la monotonía. El recelado destino es el dueño de esta monotonía, pero la vida vivida aún no está escrita. En cada gesto, en cada acto, en cada paso, en cada palabra tenemos la oportunidad, casual o no, de reescribir las páginas de nuestra particular, única e irrepetible historia.

Harold Crick no era más que un autómata, frío, desorbitadamente metódico, abstraído de su propia vida. Simplemente existía. Se movía por un momento incontrolable de inercia. Una marioneta de hilos muy frágiles. La infografía de Más extraño que la ficción (Stranger than fiction) refleja prolijamente la abstracción de la mente de nuestro protagonista, su involuntaria corriente de pensamiento, en definitiva, sus hábitos.


Pero, súbitamente, un día, lo real y lo aparentemente irreal se cruzan y todo cambia. Harold descubre que su vida está en manos de una voz, que narra todos sus pasos y lo más impactante, todos sus pensamientos. Nadie quiere ser controlado, así que Harold toma las riendas, pero parece ser demasiado tarde. ¿Por qué en ese preciso momento? ¿Por qué cuando Harold decide por fin vivir? Por suerte, esta caprichosa y esperanzadora metáfora de nuestras vidas concede segundas oportunidades.

viernes, 23 de octubre de 2009

Un infográfico 'Reloj de Pulsera': Más extraño que la ficción

Inauguro las páginas electrónicas de este cuaderno de bitácora. Lo hago con nueve palabras: Reloj de Pulsera busca funcionario para cambiarle la vida. Ése es simple y llanamente el leit motiv de una película cargada de estrellas del celuloide cinematográfico y con un argumento de lo más inverosímil a la vez que rompedor. Una fábula actual en la que el tópico de "la realidad que supera con creces a la ficción" cobra vida propia en la forma de un, aparentemente, inofensivo reloj de pulsera que obra auténticos prodigios en la insípida existencia del inspector de hacienda, Harold Crick.


"Harold Crick era un hombre de números infinitos, de cálculos interminables y de, sorprendentemente, pocas palabras. Y su reloj era aún menos locuaz". Si ignorásemos que conocemos el nombre del protagonista, si pensásemos que por un casual estas líneas -el comienzo de Más extraño que la ficción- son en realidad la descripción de algo, ¿qué sería lo primero que pasaría por su cabeza?


Imposible saber lo que contestaría cada uno. Yo tengo mi respuesta: un INFOGRÁFICO. Esa pieza que se compone de infinitos datos e interminables informaciones y que, sorprendentemente, se los presenta al mundo con pocas palabras. Lo que a primera vista nos parece poco locuaz, como el reloj de pulsera de este cobrador del frac de la administración publica, se transforma en una poderosa, elaborada y perfecta maquinaria de comunicación.

No piensen que toda la película gira entorno a los dibujos, son sólo los primeros minutos de metraje. Tampoco son el elemento principal, únicamente aportaciones originales, diferentes y dinámicas que le dan al producto un tono de mecánica perfección, así como los famosos relojes suízos. Pitágoras aseguraba que la vida humana estaba gobernada por los números, que "todo es matemáticas" porque consideraba que "el universo es una obra sólo descifrable a través de las matemáticas y se compone de aritmética y geométrica".


Probablemente el archiconocido científico se habría quedado sin palabras al observar plasmada su teoría en una peícula, llevada en cierta forma a la vida real. La vida de Harold Crick está diseñada y explicada a través de infográficos que recogen sus pasos, sus manías, su rutina y sus movimientos son figuras claramente geométricas, como cuando subepor vez primera en la pantalla al autobús urbano y en la puerta de entrada de éste se dibujan varias circunferencias y cuadrados.

El problema de la película es que no es una oda a la claridad que emana de la infografía, de su realización simple y profunda, su cometido es otro y es una pena que no haya profundizado más en la metáfora para exlicar a la gente como su vida puede ser simplificada y, probablemente, sus problemas mejor comprendidos a través de un esquema que nos abra una puerta importante: la del conocimiento.

Cuando a Harold Crick se le paró su enigmático reloj de pulsera unos cuantos minutos de retraso lo cambiaron todo. Por lo de pronto, lo único que nos queda claro es que si nuestra vida la gobierna el tiempo, las perfecciones núméricas o un reloj un tanto especial, mejor será llevarlo un poquito adelantado.


LA TIRANÍA DE LOS NÚMEROS: ASÍ COMIENZA 'MÁS EXTRAÑO QUE...'

http://www.youtube.com/watch?v=aTl42sYCLHc

martes, 20 de octubre de 2009

Más extraño que la ficción

Hoy hemos visto Más extraño que la ficción, una deliciosa película. Lo más destacable es su voluntad metalingüística, algo que ya nos debe sonar a todos pero que no siempre se llega a lograr. Y menos aun en un film.
Lo que nos interesa en este caso es el uso de los infográficos en esta película. Harold, el protagonista, es un amante de los números y una persona bastante cuadriculada, que pretende tener todo bajo control (aunque su vida esté siendo escrita por otra persona). Ese gusto por la exactitud, por la meticulosidad, es lo que reflejan estos infográficos. Como si fuesen operaciones matemáticas, los movimientos y quehaceres habituales de Harold son expresados a través de cifras, símbolos, flechas y vectores, con rigor y simplicidad.
En la película no son más que recursos visuales que refuerzan la potencia narrativa en la descripción de la mente y la forma de ser del protagonista. No aportan claridad ni datos concretos en general. Son simplemente licencias o aportes estéticos.
Sin embargo, podemos darnos cuenta de la razón de ser de la infografía: echar una ojeada multivisual, pluridimensional y a la vez sencilla y clara de procesos, cantidades, enumeraciones, etc.

Nunca fui capaz de anudarme una corbata siguiendo las instrucciones que mi padre me daba. Pero lo logré cuando me compré una que tenía una etiqueta ilustrada. En ella se explicaba, en 6 pasos, cómo hacerlo. Ignoro si se trataba de un nudo Windsor o doble, pero lo cierto es que lo conseguí yo solo. Aunque no sin intentarlo unas 50 o 60 veces. El gráfico salvó mi imagen en la boda de mi primo. El complicado proceso que mi padre intentaba enseñarme se me mostró claro en seis dibujos consecutivos. Esa es la imagen que tenemos de los infográficos. Unos diseños que nos hacen la vida más fácil, que convierten lo complejo en simples giros de muñeca. Por cierto, yo me ahorro más segundo que Harold ya que habitualmente no me pongo corbata (además, he perdido la valiosa etiqueta).


Y en este caso, ya hace un tiempo que se utilizan en la ficción como ingredientes visuales que refuerzan las cualidades de algún objeto, como la fiabilidad, la tecnología y la precisión. Y esto lo saben muy bien los anunciantes de automóviles. Como ejemplo, Audi.


Con este anuncio nos maravillamos ante la sutil perfección de esta creación de la marca alemana. Su maquinaria se mueve igual que el cuerpo humano, en sincronía armoniosa. Nos desvela los entresijos de sus mecanismos a través de unas imágenes sesudas y así como que muy científicas.
Tanto en este ejemplo como en los de la película, los gráficos no nos aportan nada más que sensaciones, la idea de que estamos hablando de algo complejo que se puede representar a través de un gráfico y que así lo vamos a entender mejor. Es algo parecido a cómo "pensaría" un robot, tan frío y calculador. Los gráficos en su vida serían una constante para saber desde qué portabilidades hay que se caiga ese letrero que se mece a merced del viento hasta cuántos movimientos son necesarios para un afeitado aceptable (en el caso de que los robots, algunos, se afeitasen) o cómo debo de dar la mano a aquél otro robot.
Es una simple mirada con tintes futuristas utilizando un recurso ya antiguo. El gráfico está presente porque detrás se esconden muchos datos intrincados. Cuando veo infográficos que me muestran las maravillas de la ingeniería no puedo dejar de acordarme de los Forgendros. (perdonad la calidad, pero es el único que he encontrado).

viernes, 16 de octubre de 2009

Racións para deseñar un infográfico

O pasado martes enfrontámonos ao primeiro reto de deseñar un bosquexo de infográfico cun tema do máis apetecible: Como cortar o xamón.
Cuestión: que facer? Coido que todos coincidimos no mesmo, en debuxar un xamón e logo ir engadindo cousiñas tiradas do corpo da noticia, tal e como se estivésemos arredor dunha ración deste preciado manxar e cada un de nós fose pondo escarvadentes (que non palillos) un pouco ao chou.
O primeiro problema foi como organizar a información da que dispoñíamos e dispola nun esquema. Arredor do xamón non casaba ben pór como foi o concurso de cortadores de xamón do norte de Galicia. Iso xa estaba claro na noticia.
Facelo visible non foi moi complexo, xa que, con maior ou menor destreza, tivemos claro que unha perna de porco resolvía as nosas necesidades.
Neste caso, para establecer un contexto, só había que remitirse ao titular tanto da nova como ao que puxeramos ao noso infográfico.
Outro cantar xa foi a cuestión da simplificación. Unha cousa foi facer visible o xamón e outra facelo recoñecible. Se ademais cargamos o gráfico de frechas que fan referencia a temas do máis variado, afastámonos do obxectivo dunha lectura rápida e eficaz.
Por se non quedara claro que o gráfico fai referencia ao xamón, a redundancia entra en acción. Non está de máis que nas pequenas frases que ilustran o infográfico se lembre ao lector o tema do que falamos, sen ser pesados.
O infográfico debe ser un complemento útil no conxunto da información, e non un simple adorno. Por iso, ademais de resultar atractivo, debe ser útil, ou polo menos que quen o vexa poida tirarlle algún partido. Por iso, a causa e o efecto son importantes. Manuela Mariño optou por explicar os cortes de maneira sinxela, a través de incisións clave e direccións de corte.
A comparación e o contraste, no caso do infográfico mostrado na aula, veñen dados polo oso do xamón. Non tería sentido indicar as zonas nas que se deben facer os cortes se non mostramos o que o xamón agocha no seu interior. A infografía permítenos facer esas pequenas "manipulacións" que facilitan a narración visual.
E relacionado co anterior está a creación de múltiples dimensións.
E despois de todo isto chega o punto quente, a integración. Que todo o que creamos e engadimos para explicar un proceso ou facer máis visible unha serie de datos sexa coherente. O tema non era moi complexo, polo que con maior ou menor sorte, todos fomos bastante coherentes ao deseñar as nosas infografías. A ninguén se lle ocorreu facer o gráfico sobre coitelos de Albacete ou unha comparativa dos xamoneiros que hai no mercado.
Non debemos esquecer o por que fundamental da infografía. O obxectivo fundamental do gráfico é informar. Así que de nada serve facer un bo debuxo dun xamón de pata negra se o deseño non se comprende ou se non serve nada máis que para encher un oco.
Cortar un xamón non é doado. Facer un infográfico tampouco. Polo de agora queda moito touciño que tirar.

miércoles, 14 de octubre de 2009

Después de la productiva clase de ayer, os dejamos unas direcciones en las que podréis descargar de forma gratuita software para edición fotográfica.

Getpaint

Picassa

Photoscape

Shapecollage

Irfanview

Photopos


Esperamos que nos sean de utilidad.

miércoles, 7 de octubre de 2009

Primeira clase de Infografía e Ilustración

Infografía e ilustración

Obxectivos da materia

- Xénese, función e aplicación da imaxe infográfica nos medios de comunicación. Elementos para a súa definición e significación (BOE).

Na primeira parte, tratarase de formular as liñas mestras, as características e os condicionantes da imaxe infográfica, entendida como unha nova forma de presentar a información. Analizaranse os elementos que a distinguen e o proceso de elaboración desde a ideación, a recollida de datos, o esquema narrativo e a produción, así como a utilización que da infografía están a facer as publicacións impresas. Veremos a distinción entre o punto de vista decorativo e o informativo na preparación, presentación e función dos infográficos. Ademais, haberá unha aproximación entre a infografía e a imaxe, entre a infografía e o deseño gráfico, a infografía e a proposta estética, a infografía e a procura dunha síntese entre a percepción visual e a textual.

Na segunda parte, farase un percorrido polo material ilustrativo centrado, neste caso, nas viñetas, caricaturas, ilustración e cómic que aparecen nas páxinas dos xornais, distinguindo entre o concepto de opinión e de información. Farase un breve labor historiográfico, tanto dos xornais e revistas como dos autores que contribuíron cos seus traballos a entender a información de actualidade coma un elemento autenticamente visual, accesible ao lector e capaz de sintetizar ideas a través do humor e da ironía. Buscaranse as relacións de forma e contido na conxunción do paradigma visual e comunicativo.

Contidos
1. A imaxe sintética: a infografía. Introdución: o universo icónico e a infografía. Definición. Orixe. Aplicacións. Características e funcións da infografía informativa. Precursores do infografismo informativo

2. Os infogramas no xornalismo impreso. Estrutura e elementos básicos dun infograma. Tipos, técnicas e estilos. Orientacións sobre o uso dos infográficos. A ética e os infográficos

3. A infografía na estrutura dos medios. O departamento de infografía nos medios impresos. Infografía e deseño gráfico. A concepción semántica e formal da infografía no proceso comunicativo. A imaxe e o texto na procura dun obxectivo informativo. Gráficos de axencia. Proceso de traballo nun xornal e nunha axencia especializada. Algúns autores de referencia e achegas na curta historia da infografía mundial e española

4. Eclosión da infografía en España. O ordenador como ferramenta de traballo. Guerra do Golfo e Xogos Olímpicos de Barcelona. Sinxeleza e impacto na primeira etapa da infografía. Perfil do infografista informativo

5. Tratamento da infografía na prensa galega. Análise do conxunto dos xornais galegos. Departamento de infografía, medios e persoal. As dificultades para abordar o traballo

6. A infografía nos soportes audiovisuais. Características e usos da infografía en Internet. Posibilidades da imaxe infográfica nas redes. Interacción, hipertexto e hipermedia. A dixitalización entendida como infografía. A infografía e a televisión

7. O gravado. Concepto e orixe. Distintas técnicas de gravado: xilografía, calcografía e litografía. O gravado e os medios escritos. Algúns gravadores importantes e as súas contribucións

8. A Ilustración. Definición e as orixes: calígrafos e iluminadores. Tipoloxías segundo a súa estrutura formal. Funcións da ilustración. A ilustración na prensa do século XIX: evolución e características. Da idea de decoración á de información e opinión

9. O humor gráfico. Concepto e características da viñeta gráfica. Orixes e evolución na prensa. As revistas de humor. Uso e funcións do humor gráfico nos xornais actuais

10. A caricatura. Orixe e definición. Características da linguaxe da caricatura. Elementos configurantes. Recursos do caricaturista. O papel da caricatura nas publicacións impresas na actualidade

11. O cómic. Definición da historieta. Linguaxe do cómic. A imaxe no cómic. O cómic e o xornalismo. O cómic como vehículo dunha narración documental contextualizada. Orixes e evolución da historieta mundial, española e galega

12. Panorámica da ilustración na prensa galega. Tratamento e función. Algúns ilustradores significativos


PROGRAMA PRÁCTICO

O alumnado formará pequenos grupos para formular debates sobre aspectos relacionados co programa en cada clase teórica. Tanto os debates como a participación continuada neles incluiranse na avaliación da parte teórica da materia. Ademais, cada quince días, os alumnos recollerán e presentarán na clase 2 infográficos, analizando e explicando a súa selección e a súa materialización.
As prácticas contemplarán dous tipos de traballos. Un dos días centraranse na planificación de infográficos a partir de teletipos e noticias de axencias e xornais. Os traballos entregaranse cada día ao remate da clase, o que significa que ao longo do cuadrimestre cada persoa matriculada na disciplina acumulará un total de 14 prácticas. O outro, dedicarase á elaboración de infográficos na sala de ordenadores multimedia utilizando os programas de debuxo e ilustración FreeHand e/ou Illustrator e Photoshop, dos que o alumnado debería ter uns coñecementos mínimos. Neste caso, o alumnado, ao remate do cuadrimestre, deberá ter entregado, partindo dos bosquexos realizados, 7 infográficos, e un final cun asunto de actualidade elixido polo alumno.

Bibliografía básica e complementaria
BIBLIOGRAFÍA RECOMENDADA:
- Baudelaire, Charles: Lo cómico y la caricatura, Madrid, Antonio Machado Libros, 2001.
- Bozal, Valeriano: La ilustración gráfica del XIX en España, Madrid, Editorial Alberto Corazón, 1979.
- De Pablos, José Manuel: Infoperiodismo. El periodista como creador de infografía , Madrid, Editorial Síntesis, 1999.
- Merino, Ana: El cómic hispano , Madrid, Cátedra, 2003.
- Mijksenaar, Paul: Una introducción al Diseño de la información , Barcelona, Gustavo Gili, 2001.
- Peltzer, Gonzalo: Periodismo iconográfico , Madrid, Ediciones Rialp, 1991.
- Valero Sancho, José Luis: La infografía. Técnicas, análisis y usos periodísticos , Valencia, Universitat de Valencia..., 2001.
BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA:
- Aguilera, M de e Vivar, H (ed.): La infografía, las nuevas imágenes de la comunicación visual en España , Madrid, Fundesco, 1990.
- Barbieri, Daniele: Los lenguajes del cómic, Barcelona , Paidós, 1993.
- Bertin, Jacques: La gráfica y el tratamiento gráfico de la información , Madrid, Taurus Ediciones, 1988.
- Bettetini, Gianfranco e Colombo, Fausto: Las nuevas tecnologías de la comunicación , Barcelona, Paidós, 1995.
- Buján, Daniel: O gravado , Santiago de Compostela, Andel/Xunta de Galicia, 1995.
- Canga Larequi, Jesús: El diseño periodístico en prensa , Barcelona, Editorial Bosch, 1994.
- Cebrián Herreros, Mariano: Información audiovisual: concepto, técnica y aplicaciones , Madrid, Editorial Síntesis, 1995.
- Contreras, Fernando R.: Nuevas fronteras de la infografía. Análisis de la imagen por ordenador , Sevilla, MERGABLUM, 2000.
- Costa, Joan: La esquemática. Visualizar la información , Barcelona, Paidós,1998.
- Eco, Umberto: Apocalípticos e integrados , Barcelona, Editorial Fábula/Lumen/Tusquets, 1995 (1ª edición, 1968).
- El-Mir, Amado José; Lallana García, Fernando, e Hernández González, Rafael: Diseño, color y tecnología en prensa , Barcelona, Editorial Prensa Ibérica, 1995.
- Fernández Paz, Agustín: Para lermos cómics , Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, 1989.
- Gauthier, Guy: Veinte lecciones sobre la imagen y el sentido , Madrid, Cátedra, Colección Signo e imagen, 1992. 2ª edición.
- Gombrich, E.H.: Los usos de las imágenes. Estudios sobre la función social del arte y la comunicación visual , Barcelona, Debate, 2003.
- Groupe µ: Tratado del signo v isual, Madrid, Cátedra, Colección Signo e imagen, 1993
- Gubern, Romá: La imagen pornográfica y otras perversiones ópticas , Barcelona, Editorial Anagrama, 2005.
- Gubern, Romá: Del bisonte a la realidad virtual. La escena y el laberinto , Barcelona, Editorial Anagrama, 1996.
- Guía de los números, La: The Economist, Madrid, Ediciones del Prado.
- Ivins jr., W.M.: Imagen impresa y conocimiento , Barcelona, Gustavo Gili, 1975.
- López Socasau, Federico: Diccionario básico del cómic , Madrid, Acento Editorial, 1998.
- Marín, Xaquín: O abc do cómic , A Coruña, Bahia Edicións, 1995.
- Martín Aguado, José A.; Armentia Vizuete, José I.: Tecnología de la información escrita , Madrid, Editorial Síntesis, 1995.
- Martín Aguado, J.; Piñuela, A. e González Díez, E.L.: Tecnologías de la información impresa , Madrid, Editorial Fragua, 1993.
- Moles, Abraham: La imagen didáctica, Barcelona, Editorial CEAC, 1991.
- Moles, Abraham e Luc Janiszewski: Grafismo funcional , Barcelona, Editorial CEAC, 1990.
- Santis, Pablo de: La historieta en la edad de la razón , Barcelona, Paidós Postales, 1998.
- Varios: Videoculturas de fin de siglo, Madrid, Cátedra, 1996.
- Villafañe
Competencias
O alumnado poderá analizar as modalidades expresivas da infografía no soporte papel. Establecerá as pautas de realización e entenderá as formas de combinar as distintas linguaxes para conseguir a comunicación co lector. Coñecerá os estilos e as características dos infográficos e os seus estilos de construción, segundo os distintos medios de comunicación impresos.
Distinguirá tamén as modalidades e formas de presentación da ilustración, caricatura, humor gráfico e cómic. Diferenciará obxectivos e maneiras de elaboración, así como as pautas dos distintos autores que servirán como referencia.
O alumnado realizará pezas infográficas nas que incorporará os elementos significativos que permiten ofrecer a información necesaria, tanto visual como textual, xogando cos recursos e as posibilidades que permite a tecnoloxía.

Metodoloxía da ensinanza
O alumnado formará pequenos grupos para expor debates sobre aspectos relacionados co programa en cada clase teórica. Ademais, cada quince días, os alumnos recollerán e presentarán na clase 2 infográficos, analizando e explicando a súa selección e a materialización. Tanto os debates, exposicións e a súa participación continuada incluiranse na avaliación da parte teórica da disciplina.

As prácticas contemplarán dous tipos de traballos:

* Un dos días, centraranse na planificación de infográficos a partir de teletipos e noticias de axencias e xornais. Os traballos entregaranse cada día de clase, o que significa que ao longo do cuadrimestre cada persoa matriculada na materia acumulará un total de 14 prácticas. Á semana seguinte devolveráselle o traballo revisado e cualificado, o que permitirá o intercambio de opinións e precisar as correccións.

* O outro, dedicarase á elaboración de infográficos na sala de ordenadores multimedia. Neste caso, o alumnado, ao remate do cuadrimestre, deberá ter entregado, partindo dos bosquexos realizados, 7 infograficos, e un final cun asunto de actualidade elixido polo alumno. A medida que vaian realizando os infográficos, procederase a súa revisión coa posibilidade de rectificar erros.

A metodoloxía é flexible, polo tanto está aberta a cambios e modificacións de acordo cos intereses e coas expectativas do alumnado matriculado nela. Así que se xorden ideas ou propostas novidosas que se poidan desenvolver nas clases teranse en conta, xa que a universidade debe ser un contorno de experimentación.

Sistema de avaliación da aprendizaxe
Será a nota media resultado da cualificación obtida nas clases prácticas ou da proba, se fora necesario realizala, e na proba teórica, centrada nos contidos do programa, na que haberá que responder a dez preguntas curtas. Cada pregunta respondida correctamente será cualificada cun punto. Á nota do exame, engadirase a puntuación obtida nos debates e nas explicacións dos infográficos recollidos.
A nota da parte práctica recollerá as puntuacións obtidas polo alumnado tanto nos guións/bosquexos dos infográficos como no propio infográfico xa elaborado no ordenador. Terase en conta a idea, a estrutura, a distribución dos elementos, a claridade expositiva, a falta de erros e a facilidade de uso.
A parte práctica e a parte teórica teñen que estar superadas para poder obter a media correspondente.

As persoas que teñan que presentarse en setembro deberán realizar o mesmo traballo práctico, polo que terán que realizar guións/bosquexos de noticias e logo elaboralos no ordenador, e no mesmo número que ao longo do cuadrimestre. Tamén realizarán o exame teórico coa mesma estrutura.
A parte práctica e a parte teórica teñen que estar superadas para poder obter a media correspondente.

Tempo de estudos e de traballo persoal que debe dedicar un estudante para superala
Total: 90 horas, das que 60 corresponden á planificación docente da materia.
Recomendacións para o estudo da materia
Análise crítica da estrutura formal e do contido do material infográfico e do material vinculado á ilustración que se recollen nas publicacións impresas, na televisión e en Internet, co obxecto de aprender a estudar os elementos que distinguen os distintos tipos de construción informativa.
Observacións
Este programa pode ser modificado segundo os intereses e expectativas do alumnado, así como en consonancia coas novidades que se poidan producir e que, pola súa actualidade, se incorporarán aos seus contidos. Un programa ten que ser maleable para irse adaptando aos acontecementos no contorno infográfico e da ilustración.